« رود « پائین در » : اولین تمدن یزد
(10000) سال قبل
می گویند كه اولین تمدن های جهان در كنار رودهای بزرگ بنا شده اند ، و باز چنان كه بر می آید رود پائین در ، در شرق و جنوبشرقی شهر كنونی یزد ، از بزرگترین رودهای ایران زمین بوده است ؛ چنانكه دیاكونوف در بحث تاریخ ماد ، آن را « رود » ، اما زاینده رود را « رودك » خوانده است .
این رود كه همچنان باقیمانده اش در شمال غربی مركز شهرستان مهریز قرار گرفته است از دامنه های شمالی رشته كوه عظیم شیركوه ، به ویژه دومین قلٌه مرتفع آن بنام برفخانه ، كوههای موسوم به بنستان در 32 كیلومتری جنوب شهر یزد ، و كوههائی پائین دست تر ، سر چشمه گرفته پس از عبور از سید آباد ، هنزاء ، فخر آباد ، ابراهیم آباد ، و... در بستری مجموعا" به طول 72 كیلومتر ، به شهر یزد می رسیده است و حوزه آبریزی معادل 1100 كیلومتر مربع را به خود اختصاص می داده است. .
امٌا همین كه كسی بخواهد به اثبات تمدن مثلا" ده هزار ساله یزد و كانون های تمدنی ایساتیس بپردازد میبایست به تاریخ زمین شناسی این ناحیه ، از همه كم تر جریان كوهزائی ( كه ممكن است هم اكنون مسیر اولیه را برای ما غیر قابل تصور كند ... ) ، و از همه بیشتر گرم شدن و رو به خشكی نهادن زمین ، به ویژه در ایران ، و خشك شدن دریاچه مركزی آن ( كه گفتیم در شمال فهرج و خویدك و یزد قرار داشته این آبادیها را در موقعیت بندرگاههای طبیعی بدوی قرار داده بوده است ) توجه نماید .
مسئله دیگر این است كه اگرچه هم اكنون ناحیه یزد یكی از امن ترین نواحی كشور در مقابل زلزله های بزرگ و ویرانگر است ، و به استثناء طبس و شرق بافق ، گسل مهمی در استان یزد وجود ندارد ؛ در آن ازمنه احتمالا" گسل هائی بسیار فعال در این ناحیه وجود داشته اند كه زلزله هائی پدید آورده به جریان خشك شدن منطقه و كاهش تدریجی آب « پائین در » تا به امروز كمك كرده اند
در این گمانه ها نقش سیل یا سیل هائی عظیم در انهدام ایساتیس از همه محتمل تر است . .
تحركات و فعل و انفعالات پوسته زمین در منطقه ایساتیس قدیم ، پائین در ، در شرق شهر كنونی یزد به حدی گسترده و عمیق مینمایند كه به نظر ما برای یافتن آثار باستانی ایساتیس میبایست تا 100 یا 120 متری زمین پائین رفت .
می دانیم كه بز از سمبل های ایران زمین و تمدن هائی بسیار قدیمی است تا برسیم به زمان حكومت و به خصوص تمدن هخامنشی .
تمدن پرورش بز در ایران لااقل به ده هزار سال قبل می رسد (1) و قبل از پرورش نیز لابد هزاران سال در این سرزمین از بز وحشی ، بز كوهی یا پازن استفاده هائی گوناگون می شده است .
ایران و تركیه اولین مراكز پرورش بز و احتمالا" محل چراگاه بز وحشی محسوب می شوند ؛ و اولین آثار كشف شده از بزنیز در غرب ایران ( كرمانشاه و دهلران .... ) است حال آنكه به دلیل عدم تمایل به پذیرائی از باستانشناسان خارجی و ثبت و ضبط آثار باستانی ، یزد تاریخ خود را همچنان مدفون نگهداشته است .
و... امٌا از آنجا كه گفته شده است که یزد به لحاظی جزء پارس به شمار می رفته است ، و چهره تاریخی - سمبلیك بز در آثار باستانی ایران بیش از همه به بزكوهی موجود در منطقه كالمند یزد شباهت دارد این فرض پیش می آید كه منطقه شرقی شهر یزد کنونی ، در دوران پیشدادیان و كیانیان و... تا اوائل دوره هخامنشیان ، از مراكز بزرگ تمدن آن هزاره ها به شمار می رفته است و با توجه به اهمیت بسیار زیاد بز در زندگی مردم آن زمان ، كه شاید حالت تقدس گونه یا توتم وار ؟ نیز می یافته است ؟ ناحیه یزد را ایساتیس ، یعنی تماشاگاه بز ، نامیده اند (2). در اینصورت اسطوره مسافرت گروهی به یزد نیز می تواند به دوره مهاجرت انسان كرومانیون ، كه ظاهرا" دارای اسب هائی متعدد آورده از آسیای مركزی ، اما فاقد بز بوده است ، یا اعصار قریب به آن بازگردد .
(1) . UNESCO.Histoire de l,humanite.p952
(2) . این یادداشت صرفا" یك حدس و گمان ، یا به اصطلاح محققان ، یك « فرضیه » است و نه چیزی بیش از آن . شاید هم میراثی بسیار ناچیز از بنده باشد برای محققان یزدی ، و ایرانی و اگر آنان همٌت نكنند ، خارجی .
عضو شوید
عضویت سریع
آمار
وب سایت:
آمار مطالب
آمار بازدید
